Wilhelm Friedrich (Willy) Schweizer (1916 - 1996), textielhistoricus en Euregiaan
- Details
- Laatst bijgewerkt: zondag 19 maart 2017 22:57
- Hits: 2083
http://www.wieiswieinoverijssel.nl/zoekresultaten/p2/600-willy-schweizer
Geboren 9 mei 1916 te Gronau; overleden 4 augustus 1996 te Enschede.
De eerste keer dat ik hem zag, droeg hij een grote berenmuts. In combinatie met zijn baard gaf mij dat de indruk een Rus te ontmoeten, maar Willy Schweizer was een volbloed Nederlander, zijn Duitse naam en zijn geboorteplaats Gronau ten spijt. Of liever: hij was een Euregiaan en dan één van het eerste uur, of beter nog: 'avant le mot', van voordat het begrip Euregio was uitgevonden.
Op zondag 4 augustus kwam het einde en werd Wilhelm Friedrich Schweizer voorgoed geknakt, tachtig jaren oud. Een slopende ziekte heeft hem uiteindelijk geveld. Dat dit zou gebeuren, wist hij al heel lang, maar het weerhield hem er niet van door te gaan met de levenstaken die hij voor zichzelf had uitgestippeld en waaraan hij zich tot op het laatste moment vol overgave heeft gewijd. Nog van het ziekenhuis uit bezocht hij de in Epe gehouden tentoonstelling van zijn foto's die daar eind vorig jaar bijeengebracht waren onder het motto ‘Mensen uit geheel de wereld kijken je aan’.
In heel de wereld was Willy Schweizer thuis (alleen in Australië is hij nooit geweest), maar juist als globetrotter voelde hij zich nauw verbonden met zijn Heimat, het gebied rondom Gronau en Enschede. In de kring van zijn vele vrienden en bekenden was hij óf de Gronause Enschedeër óf de Enscheder Gronauer. De man die op een geheel eigen manier de historische eenheid van het middelpunt der 'Baumwollstrasse' bewaakte. Geen wonder dat hij tot op het laatst actief was als leider van het verband van Volksuniversiteit en Volkshochschule binnen het Euregiogebied.
Zijn culturele activiteiten waren sociaal geïnspireerd, zoals dat ook gold voor zijn beroepswerkzaamheden op dat typische Euregionale vlak van de economie: de textielindustrie. Hoewel uit fabrikantenkring afkomstig, stond hij in de maatschappelijke strijd doorgaans aan de kant van de arbeiders. Zijn vader was technisch directeur van de in 1888 van Enschede uit net op Gronaus gebied gestichte spinnerij Eilermark, waaraan het Nederlandse grensdorp Glanerbrug zijn ontstaan dankt. De kinderjaren van Willy Schweizer vielen nog voor een deel samen met die van het grensarbeidersdorp. Publicaties van zijn hand in het Jaarboek Twente en in Textiel Historische Bijdragen getuigen daarvan. Ze getuigen ook van de humor waarmee de auteur zijn lezers tot glimlachen brengt.
De jonge Schweizer liet na zijn schooltijd deze wereld achter zich. Eerst in Nederlandse militaire dienst en van 1938 tot 1941 als aankomend textielingenieur op de daartoe bestemde opleiding in het Thüringse Ilmenau. Ook studeerde hij in Reutlingen, voordat hij zich in het bedrijfsleven zou ontplooien. Hij werkte bij de Baumwollspinnerei Gronau, als bedrijfsleider van spinnerij Tubantia in Enschede en bij het adviesbureau Berenschot in Hengelo. In deze laatste functie werd hij als expert ingezet voor het scholen van textielwerkers zowel in als buiten Europa. Zijn eerste textielhistorische bijdragen waren geënt op de ontmoeting met de primitieve textieltechnieken in Joegoslavië.
Behalve in dat land, en in Oostenrijk en Zwitserland, zag Willy Schweizer kans zijn ideeën over kennisoverdracht in het textielvak met een zelf ontwikkeld leersysteem in praktijk te brengen in Tanzania en Kenia. Dit laatste gebeurde in opdracht van de organisatie voor ontwikkelingssamenwerking van de Verenigde Naties en met behulp van medewerkers die geselecteerd waren op vakkennis én op een 'open mind' ten opzichte van de plaatselijke bevolking. Vanzelfsprekend bevonden zich nogal wat streekgenoten in dit internationale team. Toen ik, door Willy Schweizer wegwijs gemaakt, in 1981 een reportagereis naar Kenia maakte, kon ik dan ook met een aantal informanten in gemoedelijk Twents van gedachten wisselen zoals ik dat met Willy Schweizer zelf bij tijd en wijle ook deed.
Die Twents-Westfaalse achtergrond heeft er ongetwijfeld toe bijgedragen dat 'Der Willy' begreep dat je Afrikanen vanuit hun eigen cultuur de dingen duidelijk moet maken. Hij, onder meer sprookjesverzamelaar in het Euregiogebied, maakte in zijn eigen werk dankbaar gebruik van de eigen literatuur van het zwarte werelddeel, waar hij meermalen per jaar naar toe reisde, Hij fungeerde er onder meer als coach van de leraren die tot taak hadden een nieuw middenkader voor de Keniaanse textielindustrie te trainen.
Dat hij zich bij het klimmen der jaren ontpopte als een steeds progressiever geworden figuur, bleek ook uit de manier waarop hij de opdracht uitwerkte om in Enschede een textielmuseum-nieuwe-stijl te ontwerpen. Jammer, dat de opzet van dit museum in de vorm van het huidige museum Jannink maar voor een deel is verwezenlijkt, al bleek Schweizers idee om de sociale kant van de vroeg-industriële geschiedenis geschiedenis uit te beelden met de Twentse textiel als model, wel overeind.
Ook na zijn pensionering is Willy Schweizer trouw gebleven aan zijn levenspatroon, dat nu meer dan ooit tot uitdrukking kon komen bij het beoefenen van zijn belangrijkste hobby's: reizen, textielpostzegels verzamelen, fotograferen en navorsen en publiceren van regionale historie. Hoe hij zijn dagboek dateerde met stempels van postzegels uit elk land dat hij bezocht en waar zijn eerste gang steeds het postkantoor betrof is bij zijn crematie onthuld. Zijn reisnotities zijn in bescheiden mate in druk verschenen via zijn eigen uitgeverijtje, kenmerkend genoeg het Purzelbaurn- Verlag geheten. Elke Duitser zal daarbij aan kopje-buitelen denken en begrip tonen voor het feit dat Willy ook een 'onzinboek' publiceerde.
Tot zijn serieuze publicaties behoren, naast 'Sagen und Märchen zwischen Ems und IJssel' twee afleveringen van de serie 'Ach lieve tijd' over het 'sociale Twentse ongenoegen' en over de geschiedenis van het grensverkeer dat binnen zijn Euregio nu historie is geworden. Willy Schweizer toont zich daarin de verteller die vanuit een grondige kennis van het land en volk die hem lief waren op smakelijk manier bekende zaken, maar ook eigen ervaringen en ontdekkingen aan de lezer overbrengt. Dat hij nog veel meer op zijn lever had en dus ook onvoltooid werk achter laat, zal niemand verbazen. Wij moeten aanvaarden dat hij nu uitverteld is, dankbaar voor zijn veelzijdige bijdragen aan onze streekcultuur.
Auteur: Adriaan Buter
Eerder gepubliceerd onder de titel 'Willy Schweizer is uitverteld' in Dagblad Tubantia 17 augustus 1996